Na wstępie, uprzedzając pytanie - czemu się przemyśleniami nie dzieliłem zanim zmieniliśmy kps na kptk - bo wtedy ich tyle nie miałem.

I. Bezstronność asesorów
Kwestia bezstronności dociera już do absurdu. A to się stronie nie podoba, bo asesor się koleguje z przeciwnikiem, a to się nie podoba, bo ma taki sam człon nazwiska, bowiem jest ciotecznym kuzynem dziadka, a to źle bo popiera inną opcję polityczną, a to sobie nagadali gdzieś na fejsbuku. Te wszystkie przyczyny wystarczające są do wołania, że będzie niesprawiedliwy wyrok, a często i rzeczywiście skutkują zmianą składu orzekającego (raz skutkują, raz nie – zależnie od widzimisię).

Tylko co to ma do rzeczy, jak asesorów jest kilku? Może zróbmy zrzutkę i zatrudnijmy kogoś z zewnątrz za realne pieniądze, żeby spory w grze internetowej rozstrzygał? Poważna wątpliwość co do bezstronności to jest wtedy, jak asesor jest bezpośrednio zaangażowany w okoliczności której dotyczy sprawa, albo jak otwarcie dzieli się opinią na jej temat.

II. Dwuinstancyjność
Konstytucja nie wymaga, aby postępowanie było dwuinstancyjne - jest to po prostu dobry gest ustawodawcy. Natomiast można się zastanowić nad tym, czy jest to dobrze wykonane. Moim zdaniem nie jest.

Po pierwsze obecna możliwość odwołania zazwyczaj ma wyłącznie fasadowy charakter. Po tym jak już się połowę TK wyłączy, co następuje w każdej sprawie, w której strona głośno o to woła, to na koniec i tak apelację rozpoznaje skład złożony w części lub głównie z asesorów, którzy wydali skarżony wyrok. I jaki to ma niby sens?

Po drugie infantylne spiny orzekających. Wiadomo, że jak wydali wyrok, to jest wspaniały, i jeżeli środek zaskarżenia przyniesie skutek, to trzeba napisać że skład rozpoznający odwołanie jest głupi, nie zna prawa i najlepiej nakręcić jakąś drakę, byleby pokazać że jest się najmądrzejszym.

III. Prawne spiny
Każde głosowanie nad kandydaturą asesora polega na tym, że dzieci, studenci i inni hobbyści przepytują kandydata z realnego wykształcenia prawnego. O dziwo np. ministrem finansów może zostać gimnazjalista i nikogo to nie rusza. Większość posłów zresztą z polityki to co najwyżej była kiedyś na wyborach, z czego 1/3 na wyborach samorządu szkolnego. Pomijam już, że starczy rzucić, że miało się podstawy prawa dla filologów za 2 ECTS gdzie dawali zalke za przyjście i dyskurs milknie.

I znowu – jakie to ma w sumie znaczenie w internetowej grze, gdzie najbardziej zażarte spory sprowadzają się do tego, czy coś było próbą secesji, czy też nietaktem towarzyskim? Do tego lansowany obecnie głupkowaty pomysł ekspertyz prawnych na potrzeby TK. To po co w ogóle ma być to TK, skoro potrzeba ekspertyzy prawne? Jak ktoś uważa, że sobie z kilkoma przepisami nie da rady, to chyba nie powinien kandydować, nie?

IV. Młody, ale żeby miał 25 lat doświadczenia zawodowego
Też taka klasyka. Żeby zostać asesorem w zasadzie trzeba było już asesorem być. Chyba, że naprawdę nie ma chętnych, to bierzemy wtedy dla odmiany z łapanki. Czy od kandydatów na inne stanowiska wymaga się jakiegoś konkretnego doświadczenia i CV? Cóż takiego jest szczególnego w stanowisku asesora? Oczywiście to miłe, że wychodzi na to, iż jesteśmy elitą elity – ale przecież to nie ma sensu.

V. Kazuistyczne przepisy
Żeby nikt nie marudził robimy jak najbardziej kazuistyczne przepisy. Tam gdzie jest miejsce na zdrowy rozsądek i orzecznictwo wprowadza się szczegółowy przepis, który potem do połowy zdarzeń nie pasuje, więc trzeba go rozbudować, żeby opisywał wszystko i tak na okrągło. Jednocześnie przepisów tych nie zna nikt poza nielicznymi asesorami i ciągle są spiny, że Trybunał złośliwy, bo chce mieć jak w przepisie. Do tego część przepisów jest wyjątkowo nieprzemyślana, przykłady można by mnożyć i w tym miejscu, ale po co.

VI. Może czas na większe zmiany?
I teraz taka uwaga zbiorcza w sumie do wszystkich punktów. Pomysł mój jest taki, aby wprowadzić sądy prowincjonalne orzekające w składzie 1 sędziego/asesora jako sądy I instancji. Oczywiście dotyczyłyby one tak zwanych spraw karnych i cywilnych. Procedura powinna być skrajnie uproszczona, w tym sensie, że tylko najistotniejsze rzeczy powinny być uregulowane, a resztę niech sobie robią prowincje wedle własnej fantazji. Przyczyny wyłączenia sędziego/sądu enumeratywnie wyliczone, a nie jakaś litania gorzkich żali. Właściwość sądu – według prowincji oskarżanego/pozywanego, tak żeby nie mógł narzekać, że to jakaś zmowa.

I taki sąd zapewne dość szybko wyda wyrok. Może lepszy, może gorszy, ale całkiem możliwe, że stronom wystarczy (najlepiej zrobić tak, że w razie oddalenia apelacji pobiera się wysoką opłatę). Apelacje rozpoznawać będzie TK, więc i będzie inny skład, i ta apelacja będzie miała sens i też nie będzie spiny o to, że mój wyrok jest najmądrzejszy.

Do tego chyba oczywiste jest, że w ten sposób powstanie naturalna droga kariery dla przyszłych asesorów. Osoba stosunkowo nowa będzie sobie mogła orzekać w prowincjonalnym sądzie a nikt nie będzie się bał, że v-świat się zawali. A myślę, że i narracja będzie lepsza.

Tyle tytułem chęci podzielenia się moimi przemyśleniami i poprawy własnej aktywności.