Słowem wstępu

Wbrew początkowym znakom, które pojawiły się tu i ówdzie, coraz głośniej rezonować wydaje się poruszona przeze mnie dyskusja na temat sarmackiej Konstytucji, i tego czy powinna być ona zmieniana, a jeśli tak, to w jakim kierunku powinny zmiany zmierzać.

W pierwszym felietonie zapowiedziałem, że będę się starał poruszyć i przedstawić moje pomysły na poszczególne elementy, i tak też niniejszym czynię. Nie zamierzam przy tym nikogo deprecjonować, nikomu odmawiać prawa do nowych pomysłów, przedstawiania tychże, czy nawet krytyki innych, nie będę także innych wyzywał. Chcę rozmawiać.

Na tym etapie nie chcę odnosić się do idei, które już padły, a przynajmniej nie do wszystkich. Nie odpowiem na większość pytań, które w przestrzeni się pojawiły. To co poniżej przedstawiam to próba wstępnego zarysowania moich dzisiejszych wniosków i przekonań. Próba przedstawienia mojej wizji funkcjonowania Sarmacji. Nie ma tu ukrytego drugiego dna. Zgadzam się, że żadna zmiana nie jest lekarstwem na fatalną kondycję dzisiejszej Sarmacji. Wychodzę jednak z założenia, że każda zmiana winna wychodzić na przeciw konkretnym społecznym oczekiwaniom, tak by to właśnie społeczeństwo, ze zmian tych zadowolone, zmiany te konsumowało w ich duchu.

Jako, że wychodzi mi z tego tasiemiec, dziś część pierwsza. Kolejne trzy i podsumowanie w kolejnych dniach. Zapraszam.



Jaki ustrój władz centralnych?

Mówiąc o władzach centralnych mam na myśli Jego Książęcą Mość z Dworem, Parlament i Kanclerza z Rządem. Dziś stoimy przed kwestiami — 1) czy klasyczny trójpodział władzy ma w Sarmacji rację bytu? 2) czy dualizm władzy wykonawczej to specyfika, którą winniśmy utrzymać? 3) czy parlament w jakimkolwiek swoim wydaniu ma rację bytu? 4) jakie uprawnienia winny posiadać centralne ośrodki władzy w kraju?

Nie ma na te pytania prostych odpowiedzi, i w zasadzie do każdego z nich można dodać kolejne. Kwestia trójpodziału władzy wydaje się nam czymś co winno być pielęgnowane i utrzymywane. Wynika to głównie z faktu, że w takim systemie funkcjonuje większość realnych państw i jest to dla nas naturalny punkt wyjścia. Częstokroć projektując jakiekolwiek rozwiązania w tej sferze ignorujemy jeden niezwykle ważny aspekt — ilość uczestników zabawy. Słusznie na ten problem, nie tak dawno temu, zwrócił uwagę Kanclerz Sławetny Konrad Jakub Arped-Friedman. Z kluczową monteskiuszowską zasadą nieodzownie łączy się zasada niepołączalności sprawowanych urzędów (incompatibilitas). I o ile w zasadzie każdy z nas zgodzi się, że trójpodział władzy w Sarmacji funkcjonuje i winien funkcjonować dalej, tak prawdziwy problem to właśnie kwestia zdecydowania jakie funkcje mogą być łączone, a jakie nie.

W dzisiejszym ustroju elementem spajającym wszystkie trzy branże ustrojowe jest osoba Jego Książęcej Mości. Książę jest elementem władzy wykonawczej, jest członkiem Sejmu, jest też członkiem Trybunału Koronnego (o nim w kolejnej części). Należałoby się więc zastanowić, czy takie połączenie jest efektywne. Uważam, że nie jest. Jego Książęca Mość dysponując prerogatywami w zakresie ścieżki legislacyjnej i wyznaczania Marszałka-Seniora, mając swobodny dostęp do dyskusji w Sejmie się toczących ma wszystkie narzędzia, których dziś nie używa. Kiedy ostatni raz Jego Książęca Mość skierował do Sejmu poprawki do uchwalonej już ustawy? Wzmocnienie władzy książęcej nie musi oznaczać dawania Księciu kolejnych prerogatyw, ale stworzenie takiego modelu, w którym ze swoich osobistych uprawnień może korzystać. Dziś teoretycznie może, ale nie czyni tego (czy tylko dlatego, że głosuje w Sejmie jak każdy? to już osobna kwestia). Podobna sytuacja jest w zakresie sądownictwa. Książę posiada prawo abolicji, prawo łaski i prawo amnestii. Kiedy ostatni raz z nich skorzystał? Owszem, w Trybunale Koronnym Książę niejednokrotnie się wyłącza ze spraw, w których jego zdaniem, lub obiektywnie sądząc, nie powinien orzekać. Ale czy nie lepiej byłoby Księcia wzmocnić zaufaniem co do wykorzystywania przez niego jego prerogatyw a Trybunał Koronny pozostawić samemu sobie?

Uważam, że społeczeństwo sarmackie wcale nie stoi przed trudnym wyborem między słabym, a mocnym urzędem księcia. Uważam, że tron ma dziś wszelkie uprawnienia, które czynić go mogą silnym. To co go osłabia to rozmycie książęcej działalności na każdy aspekt ustrojowy, w dodatku okraszone faktycznym brakiem przepisów o nietykalności. Więc jeśli chcemy mocnego Księcia (a większość z nas chce, marginalna ilość głosów postuluje odwrotną sytuację) to być może powinniśmy po prostu pozwolić Księciu być księciem? Nie trzeba tu powracać do dekretów z mocą ustawy. Wystarczy to co jest, wzmocnione nutą zaufania, że osoba, którą sami wybraliśmy (nawet jeśli nie jednomyślnie), wie co robi, i Sarmacji nie skrzywdzi. Przestańmy rozmywać rolę księcia.

Jestem przekonany, że jedyną branżą ustrojową, która winna podlegać zasadom incompatibilitas jest wymiar sprawiedliwości. Judykatywa w Sarmacji (szeroko rozumiana) jest chyba najbardziej wrażliwą ze wszystkich gałęzi władzy w naszym kraju. Zarówno Prefektura Generalna, jak i Trybunał Koronny, winny, bez najmniejszej wątpliwości, być wolne od politycznych nacisków i gierek. Społeczeństwo musi mieć zaufanie do sędziów i prokuratorów, którzy w ich imieniu działają i osądzają spory, naruszenie prawa, prawa stanowione, czy decyzje podejmowane przez inne elementy państwowej układanki. Więcej o ustroju sądu i prefektury napiszę w kolejnej części.

Zupełnie osobnym problemem jest kwestia dualizmu władzy wykonawczej. Z jednej strony mamy silnego jak nigdy dotąd Kanclerza z Rządem, z drugiej zaś Księcia z Dworem. Dualizm objawia się w dwóch aspektach. Jeden to scedowanie na urząd książęcy odpowiedzialności za politykę zagraniczną, drugi to przyjęta zasada, iż Kanclerz stale informuje Księcia o podejmowanych działaniach i inicjatywach (oczywiście nie jest ten zwyczaj zawsze przestrzegany, czasem Książę tego oczekuje, czasem nie). Pierwszy aspekt jest obecny w sarmackiej polityce od dawna, wcześniej objawiał się tym, że polityk zagraniczna była przez Jego Książęcą Mość koordynowana, zaś MSZ był powoływany po uzgodnieniu tej osoby z JKM. Drugi aspekt jest tu mało istotny. Należy się więc zastanowić, czy taka relacja między Księciem a Rządem jest słuszna, i czy nie powinno być tak, że całość polityki kraju kształtowana jest przez Kanclerza i Radę Ministrów, nie przez Księcia i Kanclerza pospołu? Czy nie byłoby lepszym rozwiązaniem (także dla jakości całej zabawy) gdyby Książę ograniczał się (ale czy to faktycznie ograniczenie?) do "szachowania" Kanclerza i Rady Ministrów możliwością veta (czy odesłania do poprawy) ich pomysłów? Oczywiście nie oznacza to wyeliminowania Księcia z procesu decyzyjnego. Wręcz przeciwnie. Książę stawiałby kropkę nad i.

Kolejną kwestią jest nasz niesławny ostatnio parlament. Sejm, czy Sejm Wielki, pokazał, że mieszkańcy Sarmacji generalnie nie chcą się bawić w stanowienie prawa. Powiedziano na ten temat już wiele — że nie umiemy korzystać z tego co mamy; że wolimy łatać stare, niż tworzyć nowe; że polityka jest nudna, i nie ma o co się spierać/dyskutować. To wszystko prawda. Dlatego, mimo, że kibicuję pomysłowi zarysowanemu przez Kanclerza Sławetnego Konrada Jakuba Arpeda-Friedmana, mam też wielkie obawy, czy kolejna próba zmiany Sejmu sprawi, że nagle większość będzie większością, a opozycja nauczy się być opozycją. Że korzystanie z praw jakie obie te grupy mają nie skończy się jak zwykle, i w praktyce kolejny pomysł umrze śmiercią naturalną. Mówiąc szczerze dziś niezbędności systemu parlamentarnego nie widzę żadnego. W debatach w Sejmie i tak brać udział może każdy, a potem decyzje i tak podejmuje grono szesnastu (czy sześciu, siedmiu, dziewięciu, itd.) maszynek do głosowania, z których akurat głos w debacie zabrała może jedna osoba. Dziś pojawił się głos na temat wzmocnienia Sejmu i Marszałka Sejmu — stawiam więc pytanie jak, i co to da? Dzisiejsi posłowie mają bardzo duże możliwości i uprawnienia. Nie korzystają z nich! Co zmieni wzmacnianie (i niby jak je wzmocnić) uprawnień posłanek i posłów? Dlatego, trochę przewrotnie, dlaczego nie referenda jak w Szwajcarii? Albo jeszcze inaczej — Sejm złożony z nominowanych w samorządach (jak, to kwestia samych samorządów) posłów, którzy zajmowaliby się tworzeniem prawa federalnego, nadzorem nad rządem federalnym, akceptacją umów międzynarodowych. Taki sejm mógłby być zwoływany ad hoc. To pomysł. Nie recepta.

Kończąc tę część chcę płynnie przejść do kolejnej — ustroju samorządów. Przedstawię ją już jutro. Dziś powiem tyle — od modelu federacyjnego wydaje się, że nie mamy ucieczki. Gotów jestem poprzeć rozsądny kompromis, który model taki wprowadza i uprawomocnia. W kolejnej części napiszę o tym więcej.